ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΝΑΖΙΣΤΙΚΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ

«HIMMELWEG/ Ο δρόμος για τον ουρανό» του Χουάν Μαγιόρκα 

«Μερικές φορές αναρωτιέμαι μήπως η «ανακάλυψη» του ναζιστικού ολοκαυτώματος από τον αμερικανικό εβραϊσμό υπήρξε χειρότερη από τη λησμονιά του».

Νόρμαν Φινκελστάιν «Η βιομηχανία του Ολοκαυτώματος, σκέψεις σχετικά με την εκμετάλλευση της εβραϊκής οδύνης», σελ. 30, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.  

Ο συγγραφέας του πιο πάνω βιβλίου είναι αμερικανοεβραίος γεννημένος στο Μπρούκλιν (1953) από γονείς που είχαν επιζήσει από τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μέχρι πριν λίγο καιρό δίδασκε πολιτική θεωρία στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Στο συγκεκριμένο έργο του το οποίο δημιούργησε σάλο όταν κυκλοφόρησε, διαπραγματεύεται το πώς ένα υπαρκτό γεγονός όπως είναι το ναζιστικό ολοκαύτωμα εκατομμυρίων εβραίων, σταδιακά, και συγκεκριμένα μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967, αναδείχθηκε στη «βιομηχανία του Ολοκαυτώματος» η οποία από τη μια εκτρέπει ή απαγορεύει τις επικρίσεις σε βάρος του ισραηλινού σιωνιστικού κράτους και της γενοκτόνας πολιτικής που ασκεί στις κατεχόμενες περιοχές των παλαιστινίων, από την άλλη δικαιώνει την αμερικανική ιμπεριαλιστική πολιτική και την «ηθική» η οποία τη συνοδεύει.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά τη θύελλα που ξεσήκωσε το συγκεκριμένο βιβλίο, ο συγγραφέας του μπήκε στο στόχαστρο του αμερικανοεβραϊκού λόμπι, με αποτέλεσμα όχι μόνο να χάσει τη δουλειά του ως καθηγητής πανεπιστημίου κάτω από τις αφόρητες πιέσεις, αλλά ακόμη και να υποστεί τόσο τις ματαιώσεις διαλέξεών του ανά τον κόσμο (ανάμεσα στις οποίες ήταν και μια διάλεξη στο Βερολίνο όπου ήταν καλεσμένος του κόμματος των Οικολόγων αλλά και του Ντε Λίνκε) όσο και τη σύλληψη σε αεροδρόμιο του Τελ Αβίβ και απαγόρευση της εισόδου του στο Ισραήλ για δέκα χρόνια.

Ας μην πάμε μακριά όμως. Ο δικός μας μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης ένιωσε πάνω του τη ίδια πίεση. Το Μάιο του 2011 ματαιώθηκε η προγραμματισμένη, για την επέτειο των εξήντα έξι ετών απελευθέρωσης του πρώην ναζιστικού στρατοπέδου Μαουτχάουζεν, συναυλία του με το ομώνυμο έργο, εξαιτίας των πιέσεων των σιωνιστικών κύκλων προς την πρόεδρο της Αυστριακής Βουλής, λόγω έντονα επικριτικών αντισιωνιστικών δηλώσεών του.  

Η δημοσκοπική (τουλάχιστον) άνοδος της Χρυσής Αυγής εξαιτίας και της δημιουργίας κατάστασης ασφυξίας στην ελληνική κοινωνία και μετατροπής της χώρας μας σε αποικία χρέους, δείχνει να ευαισθητοποιεί σιγά-σιγά τους καλλιτεχνικούς κύκλους, έστω δειλά έστω αμήχανα. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια στη θεατρική σκηνή της χώρας μας ανεβαίνουν ολοένα και περισσότερα έργα αντιναζιστικού περιεχομένου σε μια προσπάθεια ανάδειξης και καταγγελίας του ναζιστικού φαινομένου και των καταστροφικών επιπτώσεων που αυτό δημιούργησε τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ευρώπη ολόκληρη.

Η θεατρική σκηνή Άλλη Πλευρά / ALTERA PARS, επέλεξε τη φετινή περίοδο να αναδείξει ένα μέρος των επιπτώσεων της ναζιστικής ιδεολογίας, τον αντισημιτισμό, με τις παραστάσεις «Ο Εβραίος» και «Ο Δρόμος για τον Ουρανό». Το δεύτερο είναι γραμμένο από το σημαντικότερο ίσως, εν ζωή σύγχρονο θεατρικό συγγραφέα της Ισπανίας τον Χουάν Μαγιόρκα. Ο συγκεκριμένος συγγραφέας είχε φέτος την τιμητική του στις αθηναϊκές σκηνές αφού ούτε λίγο ούτε πολύ τέσσερα έργα του παρουσιάστηκαν σε αυτές.

Το έργο του  «Ο δρόμος για τον Ουρανό» είναι ένα έργο σταθμός της σύγχρονης ισπανικής δραματουργίας μιας και έχει μεταφραστεί σε έξι γλώσσες μέχρι τώρα και έχει τύχει σημαντικών παραστάσεων από το Λονδίνο και το Παρίσι μέχρι τη Νέα Υόρκη και τη Νορβηγία. Παρουσιάζει δε την αληθινή ιστορία του στρατοπέδου συγκέντρωσης Τερεζίν. Το στρατόπεδο αυτό αποτελεί μια ιδιαίτερη όσο και μοναδική περίπτωση ανάμεσα στα  υπόλοιπα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί στα οποία εφαρμοζόταν η «Τελική λύση», η μαζική εξόντωση του εβραϊκού πληθυσμού της Ευρώπης δηλαδή. Μια ολόκληρη πόλη μεταμορφώθηκε από ένα παραδοσιακό οικισμό κτισμένο κατά τον 18^ο αιώνα σε μια πόλη-εβραϊκό γκέτο το οποίο χρησιμοποίησαν οι γερμανοί για παραπλανητικούς προπαγανδιστικούς σκοπούς. Πιο συγκεκριμένα αποφάσισαν να «σκηνοθετήσουν» μια ολόκληρη παράσταση ώστε να πειστεί ο εκπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού και κατ’ επέκταση η Διεθνής Κοινότητα ότι τα στρατόπεδα συγκέντρωση λειτουργούν λίγο – πολύ ως τόποι αναψυχής! Το μεγαλεπήβολο αυτό σχέδιο ονομάστηκε «Επιχείρηση Ωραιοποίηση» και για την υλοποίησή του απαιτήθηκε πάνω από ένας χρόνος προετοιμασίας, κατά τη διάρκεια του οποίου γράφτηκε το θεατρικό έργο, έγινε η διανομή των ρόλων, κατασκευάστηκαν τα σκηνικά και φυσικά έγιναν οι απαραίτητες πρόβες.    Έτσι ανακαίνισαν όλη την πόλη-στρατόπεδο, έδωσαν στους Εβραίους κρατούμενους καινούργια ρούχα και παπούτσια, κατασκεύασαν όλες τις απαραίτητες υποδομές, δημιούργησαν λιμνούλες, λειτούργησαν θέατρο, χώρους συναυλιών ως και τράπεζα για μία και μοναδική παράσταση, την πρεμιέρα της 23^ης Ιουνίου του 1944, μέρα κατά την οποία θα πραγματοποιούταν η προγραμματισμένη επίσκεψη. Κατά τη διάρκεια αυτής της ημέρας επιλεγμένοι εβραίοι κρατούμενοι του στρατοπέδου είχαν το ρόλο των ηθοποιών, ενώ το ρόλο των θεατών τα διακεκριμένα μέλη της παγκόσμιας κοινότητας. Μέσα σε έξι ώρες, όσο κράτησε δηλαδή η παράσταση, οι αμήχανοι «ηθοποιοί» έδωσαν μια παράσταση μη γνωρίζοντας αν αυτό θα τους έσωζε ή θα τερμάτιζε τη ζωή τους, ενώ οι «θεατές»–επίσημοι αφέθηκαν να «ξεγελαστούν» από την «ιδανική» παράσταση την οποία παρακολούθησαν. «Στο κάτω-κάτω οι κρατούμενοι του στρατοπέδου σίγουρα περνούν καλύτερα από τους κατοίκους άλλων εμπόλεμων περιοχών» δήλωσε ο εκπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού. Από την επόμενη μέρα κιόλας το Τερεζίν άρχισε να αδειάζει μιας και φάλαγγες από τους κατοίκους του άρχισαν να οδηγούνται στο Άουσβιτς. Από τους 140.000 συνολικά Εβραίους κρατούμενους που πέρασαν από αυτό μόλις 3.800 επιβίωσαν, ενώ από τα 7.950 παιδιά του Τερεζίν επέζησαν τα 142.

Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός της συγκεκριμένης παράστασης Πέτρος Νάκος, ανεβάζει μια διαδραστική πρόταση στο πρώτο μέρος και μια ρεαλιστική απεικόνιση του έργου στο δεύτερο. Στηρίζει το εγχείρημά του σε τρεις βασικές φιγούρες: το διοικητή του στρατοπέδου, ο οποίος αντιμετωπίζει την όλη παράσταση ως «έργο τέχνης», στυγνός και πλήρως αδιάφορος για τους κρατούμενους, τον εβραίο «δήμαρχο» της κοινότητας αμήχανο μπροστά στην επιλογή ζωής και θανάτου που έχει να κάνει με την υιοθέτηση του όλου θεάματος και τον εκπρόσωπο του Ερυθρού Σταυρού απολογούμενο και ενοχοποιημένο να προσπαθεί να δικαιολογήσει την επιπόλαια (;) κρίση του. Όμως τόσο τις μέρες κατά τις οποίες προετοιμαζόταν η πρεμιέρα «της ανθρωπιστικής παράστασης» όσο και στις μέρες μας με τις διάφορες δήθεν «κοινωνικές» δράσεις της Χρυσής Αυγής το κυρίαρχο στοιχείο δεν είναι άλλο από τον αδιόρατη και υπαινισσόμενη ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ του ναζιστικού τέρατος, λογική η οποία εκφοβίζει για τη μελλούμενη πολύ περισσότερο από την ήδη υπάρχουσα βία που διακηρύσσει. Και σε αυτό η απειλή των μελλούμενων θα έπρεπε να αποδοθεί πιο ολοκληρωμένα.

 Στα θετικά το ότι ο σκηνοθέτης προσπαθεί να εισάγει εμβόλιμες νύξεις στο κείμενο οι οποίες να το συνδέουν με την πραγματικότητα των τριών μνημονίων της ελληνικής κρίσης. Έτσι τονίζει την παράλληλη προσπάθεια για μια ενοποιημένη Ευρώπη τότε και τώρα, χρησιμοποιεί σε μια προσπάθεια αναλογικής ανάδειξης τη σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τονίζει ότι στο δρόμο αυτό (της ενοποίησης) αναγκαστικά «πολλοί θα πέσουν στο δρόμο» και διακηρύττει το «Βερολίνο, μας επέλεξε…».

 

Συντελεστές

Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ
Σκηνοθεσία: Πέτρος Νάκος
Κοστούμια: Δέσποινα Χειμώνα
Επιμέλεια μουσικής: Ιάκωβος Δρόσος
Σχεδιασμός φωτισμών: Δημήτρης Κασιμάτης
Παίζουν: Γιώργος Κροντήρης, Πέτρος Νάκος, Δημήτρης Βέργαδος, Ιωάννα Μυλωνά, Κυριακή Στούρου, Κωνσταντίνος Κουτρουμπής και οι μικροί Μάριος Μπούσι και Ορφέας Μακρής

Θέατρο Altera Pars

Μεγάλου Αλεξάνδρου 123, Αθήνα (Κεραμεικός), 210 3410011